گلاب گیری و گل محمدی
گلابگیری یکی از رسوم و سنت‌های قدیمی ایرانی است که همچنان در برخی مناطق کشور، به خصوص در شهر کاشان، ادامه دارد. گلاب گیری یک روش برای استخراج عطر و اسانس گلها است. گلاب گیری گلهای مختلفی را شامل می‌شود، اما گل محمدی یکی از محبوب‌ترین گلها برای استخراج گلاب است.این گل علاوه بر زیبایی و عطر خوب، خواص درمانی و بهداشتی زیادی دارد.
کاشان یکی از شهرهای مشهور ایران است که در آن گلاب گیری از گل محمدی به عنوان مراسم و جشنی باستانی اجرا می‌شود. بهترین زمان برای برگزاری مراسم گلابگیری در کاشان، اوایل اردیبهشت ماه تا اواسط خردادماه است.
با ما همراه شوید تا اطلاعات بیشتری در مورد گل محمدی و گلاب گیری کسب کنید.
گل محمدی گیاهی شگفت انگیز و پرخاصیت
گل محمدی یکی ازمهمترین انواع گلهای رز در دنیا به شمار می‌آید. نزدیک به هفت هزارسال است که گل سرخ در ایران کاشته می‌شود و از گیاهان بومی کشورمان محسوب می‌شود.
گل محمدی حاوی ویتامین‌ها خصوصا ویتامین C و آنتی اکسیدان‌های مفید برای بدن است. اکثر منابع معتبرعلمی بر خواص درمانی گل محمدی تاکید می‌کنند. این گیاه خاصیت ضد افسردگی دارد و قلب را تقویت می‌کند. التهاب را کاهش داده و برای درمان مشکلات پوستی از جمله آکنه ولکه های پوستی می‌تواند مورد استفاده قرارگیرد. دمنوش‌های گل محمدی وهمچنین گلاب می‌تواند سبب کاهش چین و چروک و افزایش کلاژن سازی پوست و درنتیجه شادابی و جوانی پوست شود.
تقریبا از دو هزار سال پیش صنایع مربوط به فرآوری گل سرخ درایران ایجاد شد وگلاب این ماده‌ی بسیار خوشبو ومعطربه عنوان یکی ازمهمترین کالاهای تجاری ایران به کشورهای دیگرخصوصا هند و چین صادر شد. عصاره گل محمدی در صنایع تولید عطر و ادکلن موارد مصرف فراوانی داشته و یکی از گران‌ترین اسانس‌های جهان است.
بهار، فصل زیبای برداشت گل محمدی است و گلابگیری معمولا از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه درچهارده استان کشورانجام می‌شود. اما دراین میان جشنواره گلاب گیری کاشان یکی از مجذوب‌ترین ومعروف‌ترین مراسم وجشن‌های ایرانی است که هرساله گردشگران زیادی را به سمت کاشان می‌کشد.
گل محمدی از نظر گیاه‌شناسی
گل محمدی یا گل سرخ با نام علمی ( Rosa damascena) گونه‌ای از گل رز است. گل رز و گونه‌های آن از قدیمی‌ترین گیاهان مورد استفاده انسان است. با توجه به سنگواره‌های به جا مانده ازاین گیاهان قدمت و عمر این گیاه به چندین میلیون سال می‌رسد.
گل سرخ درختچه‌ای است پرپشت، با خارهای زیاد، ریزو یکنواخت. گلهای آن پرپر وخوشبو و معمولا به رنگ صورتی وگاهی نیز سرخ رنگ است.این گل سی ودو گلبرگ خوشرنگ، مشابه و یکدست دارد که ۵ کاسبرگ آنها را دربرگرفته است. پرچم‌ها زرد رنگ وبه تعدادصد عدد در میان گل وجود دارند. عمر هر گل حداکثر ۲۴ ساعت است وپس از آن رنگ گل سفید شده و با هرنسیمی گلبرگهایش می‌ریزد.
از شاخص‌ترین صفات گل سرخ می‌توان سازگاری آن نسبت به شرایط محیطی ومقاومتش دربرابر خشکی را نام برد. علاوه براین گل سرخ دربرابر شرایط نامساعد محیطی مانند سرما، شوری و فقر مواد مغذی درخاک هم سازگاری خوبی دارد. اما اگر خاک حاصل خیز، آبیاری منظم و کوددهی مناسبی داشته باشد میزان محصول آن به چندین برابر می‌رسد.
این گیاه درارتفاعات نیز رشد خوبی دارد ومناطق تولید انبوه آن بیشتر در ارتفاعات بالا است. عصاره بدست آمده از گلهایی که درارتفاعات قرار دارند از کیفیت بهتری برخورداراست.
بهترین زمان برای برداشت گل
گلهای بازشده اسانس بیشتر و با کیفیت‌تری دارند، پس بهترین زمان برداشت گل محمدی، زمانی است که گلها کاملا شکفته شده باشند. تاخیر در برداشت گلها باعث افت شدید کیفیت گلاب حاصل از آنها می شود.
زمان به گل نشستن گلهای سرخ با توجه به سن بوته و شرایط اقلیمی محل رویش آنها اوائل اردیبهشت ماه تا اوائل تیرماه می‌باشد. مدت زمان باز شدن گلها درهر منطقه معمولا بین بیست تا سی روز طول می‌کشد. حداکثر میزان گل‌دهی گیاه ده تا بیست روز اول از شروع شکفتن گلها است که اصطلاحاً به این زمان شور گل‌دهی می‌گویند.
پس از برداشت اولین گلها، گیاه مجدد جوانه زده و گلهای جدیدی به وجود می آید. از این رو برداشت گلها به صورت تدریجی صورت می گیرد.
گلهای سرخ را عموما با دست برداشت می کنند و پرشاخ وبرگ بودن درختچه‌ها وهمچنین خارهای زیاد شاخه‌ها، عواملی موثر در کاهش سرعت برداشت خواهند بود.
نکات مهم در هنگام برداشت محصول
- بهتراست برداشت گل محمدی صبح زود یا بعدازظهر انجام شود. زیرا برداشت گلها درهوای گرم و آفتابی باعث پژمرده شدن و تخمیر گل شده و از کیفیت محصول به شدت کاسته می‌شود.
- در هنگام برداشت، گلها باید در سبدها و زنبیل های خاصی ریخته شود که اطراف آنها باز بوده وهوا در بین گلها جریان داشته باشد.
- گلهای برداشت شده نباید بر روی هم فشرده شوند.
گلاب چیست ؟
گلاب یکی از محصولات طبیعی و سنتی در بسیاری از کشورهاست و تاریخچه‌ی آن به دوران های باستان بازمی‌گردد. در ایران، تاریخچه‌ی استفاده از گلاب قدمتی قدیمی دارد و با توجه به نوشیدنی‌های تهیه شده از میوه‌ها و گیاهان، می‌توان گفت که استفاده از گلاب نیز به همان دوران باستان بازمی‌گردد.
در ایران، استفاده از گلاب به عنوان نوشیدنی و دارویی، از قدیم الایام متداول بوده است و تقریبا در تمامی مناطق کشور تولید و مصرف می‌شود. در برخی مناطق، از گلاب به عنوان طعم‌دهنده در آشپزی استفاده می‌شود. همچنین، گلاب به دلیل خواص ضد التهابی و ضد عفونی کننده‌ای که دارد، در طب سنتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گلابگیری نیز یکی از فرآیندهای سنتی در تهیه گلاب است. در این روش، گلهای تازه و تمیزی از گلهای رز یا محمدی با آب شسته و در مخازن شیشه‌ای قرار داده می‌شوند. سپس آب‌های گل یا گلاب با استفاده از دستگاه‌های گلابگیری از گلها استخراج می‌شوند. در این فرآیند، بهتر است گلها در مخازن شیشه‌ای با کیفیت و بدون آلاینده باشند تا کیفیت گلاب بهتر باشد. گلاب مستقیماً قابل مصرف است و همچنین می‌توان آن را در ظروف شیشه‌ای برای استفاده‌ی آینده نگه داشت.
بهترین زمان برای گلاب گیری چه موقع است؟
با توجه شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف کشور بهترین زمان برای گلاب گیری زمان شکوفا شدن گل محمدی است.استخراج اسانس یا همان گلابگیری باید بلافاصله بعد از برداشت محصول انجام شود. به دلیل تغییر رنگ گلها و واکنش های شیمیایی مضر در آنها تاخیر در گلابگیری باعث کاهش شدید کیفیت و کمیت گلاب می‌شود. به همین دلیل بهتر است صنایع و دستگاه‌های گلاب گیری در نزدیکی زمین‌های کشت گیاه باشند.
در کاشان گلهای محمدی از اواسط فروردین ماه شکوفا می‌شوند و تا اوسط خرداد ماه گل‌دهی ادامه دارد. در این زمان، گل محمدی‌ها در کامل ترین و بهترین حالت خود هستند و اسانس بسیار غنی و با کیفیتی دارند. همچنین، دمای هوا نیز در این بازه بهترین شرایط را برای گلاب گیری ایجاد می‌کند.
شهر قمصر یکی از جاذبه‌های گردشگری مشهور در کاشان است که به دلیل زیبایی و تاریخی بودن، مورد علاقه گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران است. اما آن چه این شهر را بیش از پیش مشهور کرده است اجرای مراسم گلابگیری به صورتی خاص و ویژه است.
مراسم گلابگیری در قمصر کاشان به صورت سنتی و با شرکت مردم برگزار می‌شود. در این مراسم، گل محمدی‌ها به همراه ظرف‌های بزرگ به قمصر منتقل می‌شوند و در آنجا به صورت دستی و سنتی، گلاب از گلها استخراج می‌شود. بعد از استخراج گلاب، مراسمی با موسیقی و جشن برگزار می‌شود و گلاب به مردم اهدا می‌شود تا از آن به عنوان یک آیین مذهبی و فرهنگی بهره‌مند شوند.
برای شرکت در مراسم گلابگیری و استفاده از تورهای ویژه کاشان گردی و گلابگیری با ما در ارتباط باشید. اقامتگاه طاق چشمه (۰۹۱۰۴۰۲۱۳۸۸)
روش تهیه گلاب چگونه است؟
گلاب که در واقع عرق یا اسانس گل سرخ است به دو روش سنتی و صنعتی تهیه می شود که اساس هردو روش برمبنای عمل تقطیر است.
تهیه گلاب به روش سنتی
در این روش میزان مشخصی از گل سرخ را با مقدار مشخصی از آب در دیگ‌هایی که معمولا از جنس مس هستند ریخته، مشعل های زیر دیگ‌ها راروشن کرده و در دیگ‌ها را می‌بندند. درها باید بسیار محکم بسته شوند تا از خروج بخارجلوگیری شود.به همین دلیل تمامی روزنه‌های اطراف درپوشانده می‌شوند. روی درپوشها دو جا برای عبور لوله وجود دارد. لوله ها که معمولا ازجنس آلومینیوم هستند و نیچه نامیده می‌شوند از یک طرف به دیگ و ازطرف دیگر به پارچ متصل می‌شوند. این پارچ ها معمولا در دیگ یا حوضچه‌های آب سرد قرار دارند. بخار هردیگ از طریق لوله‌ها به پارچ‌ها رفته و دراثر سرد شدن به مایع تبدیل می‌شود.حدود ۶ تا ۸ ساعت طول می کشدتا عصاره گلها گرفته شود. به طور معمول از هر کیلوگرم گل محمدی حدود یک و نیم لیتر گلاب بدست می آید.
تهیه گلاب به روش صنعتی
در روش گلاب گیری صنعتی نیز همانند روش سنتی گل محمدی و آب را به مقادیر مشخص اما در حجم بالا داخل دیگهای بزرگ صنعتی می‌ریزند و حرارت غیر مستقیم را ازبین مخلوط گل و آب عبور می‌دهند.عصاره حاصل از تقطیربه مخازنی ازجنس استیل منتقل شده و در آنجا جمع آوری می‌شود. سپس گلابها صاف و پاستوریزه شده و در انتها دربطری‌هایی از جنس شیشه یا پلی اتیلن ریخته و در آنها پلمپ می‌شود.
انواع گلاب
گلاب را برمبنای درجه خلوص به دودسته تقسیم می کنند:
- گلاب سنگین یا گلاب درجه یک : به گلابی گفته می شود که درهر۱۰۰میلی لیتر آن حداقل ۳۵ میلی گرم اسانس وجود داشته باشد.
- گلاب سبک یا درجه دو: به گلابی گفته می شود که درهر۱۰۰ میلی لیترآن حداقل ۱۵ میلی‌گرم اسانس وجود داشته باشد.
همچنین گلاب را برمبنای روش گلابگیری به سه دسته تقسیم می‌کنند:
- گلاب دوآتشه : اگربه جای ترکیب آب و گل محمدی از ترکیب گلاب و گل استفاده شود به گلابی که ازاین تقطیر حاصل می‌شود گلاب دوآتشه می‌گویند.
- گلاب سه آتشه: اگردر گلابگیری به جای آب از گلاب دوآتشه استفاده شود به گلاب حاصل از تقطیر این مخلوط گلاب سه آتشه می‌گویند.
- گلاب پس آب: اگردرگلابگیری ازترکیب آب و تفاله‌های گل استفاده شود به گلاب حاصل ازتقطیرآن گلاب پس‌آب می‌گویند.
عطر گل محمدی چگونه تولید می شود؟
عطرگل محمدی دارای رایحه‌ای ملایم وبسیاردلپذیراست که درصنایع تولید عطروادکلن مصرف ویژه‌ای داشته و یکی از گران‌ترین اسانس های جهان است.
ابتدا گلابگیری با روش هایی که در بالا توضیح داده شد، انجام می‌شود. پس از تهیه گلاب لایه ای زرد رنگ، چرب وسبک بر روی سطح گلاب قرار می‌گیرد. این لایه بسیار نازک که به صورت نیمه جامد وغیرمحلول است را از روی گلاب جدا کرده وبرای ساختن عطر از آن استفاده می‌کنند.
مهمترین خواص گل محمدی و گلاب
گل محمدی، گلی است که از گونه های مختلف رز به دست می‌آید و به دلیل زیبایی و عطر دلنشینش مورد علاقه بسیاری از افراد است. علاوه بر زیبایی و عطر خوب، گل محمدی خواص درمانی و بهداشتی نیز دارد. در زیر به برخی از این خواص اشاره می‌شود:
- ضد التهاب: گل محمدی دارای خواص ضد التهابی است که می‌تواند در درمان بسیاری از بیماری‌های التهابی مانند عفونت‌های گوش، گلو، تنفسی و پوستی مفید باشد.
- آرامبخش: عطر گل محمدی به عنوان یک عطر آرامبخش معروف است و می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
- ضد افسردگی: گل محمدی دارای خواص ضد افسردگی است و می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند.
- ضدباکتری: گل محمدی دارای خواص ضدباکتری است که می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های باکتریایی مانند التهاب لثه، عفونت‌های پوستی و آلودگی‌های مجاری ادراری مفید باشد.
- ضد تشنج: گل محمدی دارای خواص ضد تشنج است و می‌تواند به کاهش تشنج‌های برخی بیماری‌های عصبی کمک کند.
گلاب گل محمدی یا همان آب گلاب به دست آمده از گل محمدی نیز دارای خواص بسیاری است. در زیر به برخی از خواص آن اشاره می‌کنیم:
- ضد التهاب: خواص ضد التهابی گل محمدی باعث شده است که گلاب آن به عنوان درمانی برای بیماری‌های التهابی مانند التهاب دستگاه تنفسی، التهاب معده، التهاب لثه و غیره مورد استفاده قرار گیرد.
- ضد عفونی کننده: خواص ضد باکتری و ضد قارچی گل محمدی باعث شده است که گلاب آن به عنوان درمانی برای بیماری‌های پوستی، عفونت های دستگاه ادراری و غیره استفاده شود.
- ضد اضطراب و آرامبخش: گل محمدی دارای خواص آرامبخشی و ضد اضطرابی است که به عنوان درمانی برای برخی از مشکلات روحی مانند استرس، اضطراب و افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تقویت کننده قلب: خواص تقویت کننده قلب گل محمدی باعث شده است که گلاب آن به عنوان درمانی برای برخی از مشکلات قلبی مانند فشار خون بالا و ضعف قلبی مورد استفاده قرار گیرد.
- تسکین دهنده دردها: خواص تسکین دهنده دردهای گل محمدی باعث شده است که گلاب آن به عنوان درمانی برای برخی از مشکلات درد مانند درد مفاصل، درد سینه و غیره مورد استفاده قرار گیرد.
- بهبود رشد مو: گل محمدی به عنوان یک ماده غذایی غنی از ویتامین C، بهبود رشد موها و بهبود سلامت موها مفید است.
- آرامبخش: عطر گلاب به عنوان یک عطر آرامبخش معروف است و می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
- ضد افسردگی: گلاب دارای خواص ضد افسردگی است و می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند.
- ضد باکتری: گلاب دارای خواص ضدباکتری است که می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های باکتریایی مانند عفونت‌های پوستی، التهاب لثه و آلودگی‌های مجاری ادراری مفید باشد.
- ضد اضطراب و خشم: استفاده از گلاب به عنوان یک درمان طب سنتی برای کاهش اضطراب و خشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بهبود کیفیت خواب: استفاده از گلاب می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند و در درمان برخی از مشکلات خواب مانند بی خوابی و اختلال در خواب مفید باشد.
- ضد سرطان: گلاب دارای خواص ضد سرطانی است و می‌تواند در پیشگیری از برخی از نوع‌های سرطان مفید باشد.
سخن آخر
گلابگیری در کاشان، به عنوان یک جشن محلی و مردمی در طول تاریخ این شهر شناخته شده است و علاوه بر مردم محلی، بازدیدکنندگان زیادی از سراسر ایران و حتی کشورهای دیگر به منظور شرکت در این مراسم به کاشان می‌آیند.
اگر شما هم قصد سفر به کاشان و تماشای مراسم گلابگیری در کاشان را دارید، اقامتگاه طاق چشمه با افتخار میزبان شما خواهد بود.
سلام و خسته نباشید . مطلب جامع و خوبی بود .